Mleka modyfikowane różnią się między sobą ilością niektórych składników, dlatego warto czytać ich etykiety, by dobrać produkt najlepszy dla potrzeb dziecka.

W przypadku podstawowych składników znajdujących się w mleku – czyli białek, tłuszczów, węglowodanów oraz dostarczonej energii, mleka nie różnią się między sobą – dlatego każdy wybrany produkt może zaspokoić podstawowe potrzeby maleństwa.

Tłuszcz w mlekach modyfikowanych

Mleko krowie zawiera zbyt duże ilości tłuszczów nasyconych, dlatego w procesie modyfikacji uzupełnia się je o tłuszcze roślinne.  Z uwagi na niską zawartość NNKT zaleca się wzbogacanie mlek modyfikowanych w kwas linolowy (LA) i kwas alfa-linolenowy (ALA). Kwas LA jest bardzo ważny w procesie prawidłowego wzrostu, zapobiega zakażeniom, wpływa na funkcjonowanie wątroby i nerek. Z kolei kwas ALA korzystnie oddziałuje na rozwój neurologiczny i funkcje poznawcze maluszka. Coraz częściej producenci wzbogacają mleko modyfikowane także w kwas arachidonowy (AA) oraz dokozaheksaenowy (DHA), których mleko krowie nie zawiera. Tłuszcze te są naturalnie obecne w mleku matki i są niezwykle istotne w rozwoju mózgu i wzroku.

Dobre mleko modyfikowane jest wzbogacone w cholesterol. Organizm dziecka sam go nie syntetyzuje, dlatego musi być dostarczony z pokarmem. Mleko matki zawiera znaczne ilości cholesterolu, który jest niezbędny do prawidłowego rozwoju organizmu dziecka, dojrzewaniu układu nerwowego, powstawaniu niektórych hormonów oraz witaminy D3.

Tłuszcze obecne w mleku krowim są także gorzej przyswajalne. Kiedyś w kwasy LC PUFA wzbogacano jedynie mleko dla wcześniaków i dzieci z niską masą urodzeniową – obecnie dość często są one dodawane do mlek modyfikowanych. Stanowią część składową mlek Bebilon, a także niektórych mlek Enfamil, Nan.

W mlekach modyfikowanych zakazuje się dodatku oleju sezamowego i bawełnianego. Ilość kwasów tłuszczowych typu trans nie może przekraczać 4% ogólnej zawartości tłuszczów. Niektóre mleka zawierają cholinę i inozytol, które odpowiadają za wzrost komórek.

Białka i węglowodany w mleku modyfikowanym

Odmienny skład białek serwatkowych może być przyczyną alergii pokarmowych. Skład mleka kobiecego jest wzorcem o najwyższej wartości. Białka mleka krowiego zawierają obce gatunkowo dla człowieka białka np. β-laktoglobulinę, które mogą wywoływać alergię.

Podstawowym węglowodanem jest laktoza, która w mleku matki jest na stałym poziomie. Laktoza w mleku kobiecym działa jak prebiotyk. W mleku modyfikowanym również powinna być podstawowym węglowodanem z dodatkiem fruktooligosacharydów i galaktooligosacharydów. Warto unikać tych zawierających glukozę lub inną postać cukru. Producenci dodają również inne cukry np. maltozę, maltodekstrynę.

Do ważnych składników obecnych w mleku zalicza się również prebiotyki: galaktooligosacharydy (GOS) i fruktooligosacharydy (FOS) obecne w mleku kobiecym. Wspierają one zwiększenie ilości szczepów bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium w jelitach, co wpływa korzystnie na rozwój układu odpornościowego. Takie prebiotyki zawierają mleka modyfikowane linii Bebiko i Bebilon. Z kolei preparaty HiPP (HiPP 1, 2, 3, HiPP 1,2 HA Combiotik) i Humana zawierają błonnik pokarmowy GOS (Humana 2 i 3 Premium).

Ważnym składnikiem w mleku modyfikowanym są probiotyki, czyli żywe kultury bakterii. Znajdują się w mleku modyfikowanym niektórych marek np. NAN Pro, NAN AR, NAN Expert Sensitive, HiPP 1, 2, 3 BIO Combiotik.
Dodatkowo w mleku krowim przed procesem modyfikacji znajduję się trzy razy wyższa zawartość soli mineralnych, co może obciążać nerki dziecka. W procesie modyfikacji mleka ilość soli mineralnych ulega zmniejszeniu, tak by odpowiadać potrzebom dziecka. Jeśli chodzi o żelazo – w mleku kobiecym jest go mniej niż w krowim, ale ma wyższy stopień przyswajalności (50%). Natomiast mleko krowie zawiera go więcej, ale jest ono gorzej przyswajalne (5-10%).

Tabela z zawartością składników w zależności od rodzaju mleka wraz z odniesieniem do obowiązujących norm. Wyróżnia się, krowie i kilka popularnych następnych mlek modyfikowanych.

Producenci mlek modyfikowanych nie zawsze umieszczają w składzie produktu wszystkie składniki potrzebne do porównania. Szczególnie warto zwrócić uwagę na ilość kwasu linolowego i linolenowego w mleku modyfikowanym, a także kwasów DHA i EPA (te ostatnie wpływają na wzrost i rozwój mózgu – nie każdy producent podaje informacje o ich zawartości w składzie produktu). Warto dokładnie przeczytać skład lub zasięgnąć porady specjalisty w zakresie doboru produktu.

Analizując skład mleka krowiego oraz mlek modyfikowanych dla dzieci można dojść do wniosku, że:

• wszystkie analizowane mleka modyfikowane spełniają normy zawarte w Rozporządzeniu;
• mleka modyfikowane zawierają mniej białka niż mleko krowie, co jest istotne, gdyż zbyt duża podaż białka w diecie niemowląt może prowadzić do kalcyfikacji tkanek, a także otyłości w późniejszym wieku;
• dokonując wyboru mleka modyfikowanego dla dziecka, warto uwzględnić rekomendację lekarza oraz zawartość kwasów tłuszczowych (kwasu linolowego, linolenowego, a także kwasów DHA i EPA);
• mleko krowie i niektóre mleka modyfikowane mają stosunek wapnia do fosforu odbiegający od optymalnej proporcji 2:1;
• zawartość sodu w mleku krowim jest bardzo wysoka i 100 ml tego produktu przekracza wystarczające spożycie na ten składnik zarówno dla niemowląt, jak i dzieci do 3. roku życia (zgodnie z Normami Żywienia dla populacji polskiej, norma na sód (AI-wystarczające spożycie) dla niemowląt między 6. a 12. miesiącem życia wynosi 370 mg/dobę, a dla dzieci w wieku od 1. do 3. roku życia 750 mg/dobę);
• mleka modyfikowane są dobrym źródłem witaminy D, ze względu na fortyfikację (wzbogacanie) tym składnikiem.

Suplementacja witaminą D

Przy karmieniu piersią należy suplementować witaminę D przez pierwsze pół roku życia w ilości 400 j.m. (10 µg) na dobę. Od 6. do 12. miesiąca życia suplementacja w dawce 400-600 j.m. (10-15 µg) na dobę zależnie od podaży witaminy D w diecie. W przypadku dzieci między 1. a 18. rokiem życia zalecana jest suplementacja w dawce 600-1000 j.m. (15-25 µg) na dobę w zależności od masy ciała w miesiącach od września do kwietnia lub przez cały rok w sytuacji, gdy nie jest zapewniona efektywna synteza skórna w miesiącach letnich. Warto skonsultować się z pediatrą, aby ustalić poziom suplementacji witaminą D.

W przypadku jeśli niemowlę karmione jest mlekiem modyfikowanym następnym, suplementacja nie jest konieczna. Dodatkowo wszystko uzależnione jest od przyjmowanych systematycznie pokarmów – stopniowego rozszerzania diety, wychodzenia na świeże powietrze i przy tym na promienie słoneczne oraz indywidualnego zapotrzebowania organizmu dziecka.

W jaki sposób możemy dostarczyć witaminę D?

– z żywnością

• żywność będąca naturalnym źródłem witaminy D
• żywność wzbogacana w witaminę D

– synteza skórna

Polska leży w takiej szerokości geograficznej, gdzie przez większą część roku występuje niedostateczne natężenie promieniowania, by zachodziła synteza skórna witaminy D.

Ponadto trzeba spełniać warunki umożliwiające zajście syntezy witaminy.  Najlepiej, gdy wyjście na słońce występuje między godziną 10 a 15 przez minimum 15 minut. Całe ciało nie musi być wyeksponowane na promienie słoneczne, wystarczy jedynie 18% (np. przedramiona i częściowo nogi). Ważnym elementem jest brak stosowania filtrów przeciwsłonecznych przez ten czas, ponieważ ich działanie hamuje syntezę witaminy.

– suplementacja doustna

W formie tabletek lub kropelek w ilości ustalonej przez lekarza pediatrę.

Podsumowując, stosowanie mieszanek mlecznych dla dzieci jest zalecane w przypadku gdy mama nie jest w stanie karmić dziecka. W przeciwnym stanie jak najbardziej zaleca się karmienie piersią przez pierwszy rok życia, ponieważ ten pokarm jest najbardziej wartościowy, dostosowany i dobrze przyswajalny dla rozwijającego się dziecka. Dostarcza wszystkich składników w odpowiednich ilościach i jest biologicznie swoisty, czyli dostosowany do możliwości trawiennych dziecka. Nie stanowi także obciążenia dla delikatnego organizmu, a zapewnia odpowiedni wzrost, rozwój i  prawidłową odporność. Karmienie piersią pogłębia również więź matki z dzieckiem. Z tego względu warto karmić dziecko przynajmniej przez 4 miesiące.  W porównaniu z mlekiem modyfikowanym jest też znacznie tańszy.

Natomiast w przypadku wyboru mleka modyfikowanego dla dziecka warto zwrócić uwagę na zawartość kluczowych składników oraz preferencje smakowe dziecka – i dobrać takie, które będzie chciało spożywać. Inaczej sprawa wygląda w przypadku dolegliwości zdrowotnych występujących u dziecka i wówczas należy zasięgnąć porady lekarza i dobrać produkt odpowiadający jego potrzebom.

Bibliografia:

• Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci W Standardy Medyczne, 2-14 T.11, 321-338
• Hanna Szajewska, Piotr Socha, Andrea Horvath, Anna Rybak, Anna Dobrzańska, Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka, Alicja Chybicka, Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Danuta Gajewska, Ewa Helwich, Janusz Książyk, Hanna Mojska, Anna Stolarczyk, Halina Weker
• Dietetyka, żywienie człowieka zdrowego i chorego, Helena Ciborowska 2016
• Podstawowe składniki mleka kobiecego- najnowsze wiadomości. Borgis- Medycyna rodzinna 5/2004, 213-216.  B. Pawlus, A. Kordek, B. Łoniewska
• Mleko matki- pierwsza żywność w życiu człowieka, D. Kowalewska, E. Gruczyńska, J. Bryś Probl Hig Epidem 2015, 96(2):387-398
• bebiklub.pl
• bebiprogram.pl
• www.zdrowystartwprzyszlosc.pl
• humana-baby.pl
• Normy IŻŻ
• Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów- wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r. W standardy medyczne/2013 T.10, 573-578